پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور پانزده کشور مستقل، قانون کپی رایت نیز همچون شوروی فرو ریخت و هر کشور به صورت مستقل قانون کپی رایت را با ملاحظات خود تصویب کرد و روسیه که جایگزین اتحاد جماهیر شوروی شده بود، در ابتدا پایه و اساس این قانونگذاری قرار گرفت.
براساس قانون سال ۱۹۹۳، قانون کپی رایت در مورد آثار علمی، ادبی و هنری بدون توجه به اینکه این اثر دیده شده یا خیر، اعمال شد و تنها لازم بود که این اثر بصورت مکتوب وجود داشته باشد.
با توسعه فناوری اطلاعات، حوزه های فرهنگی در این زمینه از حمایت های حقوقی خاصی برخوردار شدند. در عین حال عکاسان، هنرمندان و طراحان، همچنین سایر حرفه های هنری به آسیب پذیر ترین مشاغل تبدیل شدند.
اگرچه امروزه حوادثی رخ می دهد که به عنوان مثال یک اثر هنری مشهور به سادگی از یک موزه به سرقت می رود، در مقابل این حوادث، صدها سرقت کوچک در اینترنت و در فضای مجازی صورت می گیرد.
قانون حق کپی رایت و استفاده از مقرارت مربوط به قانون مدنی فدراسیون روسیه، از آثار هنری محافظت می کند، اما در واقع هنرمندان، موسیقیدانان و ... برای جلوگیری از سوء استفاده از آثار آنها، باید در دادگاه، مالکیت خود را بر آثار هنری اثبات کنند.
براساس ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی فدراسیون روسیه، قانون کپی رایت شامل آثار فکری (علمی، ادبی و هنری) بدون توجه به نوع و گرایش اثر می شود و مالک اثر، شخصی است که یک مطلب علمی، قطعه ادبی و یا اثر هنری را خلق کرده باشد.
قانون کپی رایت
فردی که با فکر و ذهن خلاق خود یک اثر (کتاب، نقاشی، فیلم و...) را خلق کرده است، حق انحصاری استفاده از این اثر در اختیار او قرار دارد.
او می تواند این حق را تنها در انحصار خود نگه دارد یا طی توافق، حق را به شخص دیگری واگذار کند.
حق انحصار
هیچ فردی بدون توافق رسمی با مالک اثر اجازه نشر، تکثیر و الگوبرداری و کسب در آمد از طریق آن را ندارد.
موارد خاصی وجود دارد که بدون اجازه خالق اثر، اما با ذکر نام وی و منبع، می توان از آن استفاده کرد.
۱. استناد به اصل و ترجمه برای اهداف علمی
۲. استفاده از یک اثر ، به عنوان مثال: در اهداف آموزشی
۳. چاپ در نشریات چاپی و یا پخش زنده یا با تاخیر از طریق رادیو و تلویزیون با موضوعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی
۴. چاپ در نشریات یا پخش زنده یا با تاخیر از طریق رادیو و تلویزیون - سخنرانی های سیاسی، پیام و گزارش
۵. چاپ در نشریات و یا پخش زنده یا با تاخیر از طریق رادیو و تلویزیون – سخنرانی در سازمان های آموزشی و پزشکی
۶. چاپ در نشریات و یا پخش زنده یا با تاخیر از طریق رادیو و تلویزیون – خلاصه پایان نامه
مدت اعتبار قانون کپی رایت
در صورت خلق یک اثر، حق مالکیت دائمی آن همیشه در اختیار خالق اثر قرار خواهد داشت و هیچ فردی حتی در صورت خرید اصل این اثر نمی تواند نام خود را بر روی این اثر ثبت کند.
حق مالکیت که شامل پخش، تغییر، انتشار، نمایش عمومی، واردات، ترجمه، اجرای زنده یا ضبط شده است، در طول زندگی خالق اثر و هفتاد سال پس از مرگ وی معتبر است. (در سایر کشورها این زمان می تواند کمتر باشد). پس از پایان این دوره، اثر فوق به یک اثر عمومی تبدیل می شود.
اجرای قانون کپی رایت
اجرای قانون کپی رایت از زمان خلق اثر بدون توجه به علنی شدن و یا نشدن آن آغاز می شود.
قانون کپی رایت شامل طرح و ایده هایی که به صورت مکتوب در نیامده باشد، نمی شود. از این رو باید به یک اثر (نسخه خطی، نقاشی، فایل موسیقی و ...) تبدیل شود. اما باید به یاد داشت که قانون کپی رایت شامل ایده، طرح، روش، فرضیه و ... نمی شود.
خالق یک اثر فردی است که در نسخه اصلی یا نمونه های اثر، نام وی ثبت شده باشد، مگر اینکه خلاف این موضوع اثبات شود.
برای حق کپی رایت یک اثر نیازی به ثبت اجباری و یا رعایت دیگر تشریفات نیست. اما در صورت بروز اختلاف نسبت به مالکیت یک اثر، باید اثبات شود که شما مالک و خالق آن هستید.
مالک و خالق یک اثر، برای اطلاع سایرین از حق کپی رایت، می تواند از علامت کپی رایت در آثار خود استفاده کند. (علامت © حرف c لاتین که در داخل یک دایره قرار دارد و نام و یا عنوان صاحب اثر و همچنین ذکر سال اولین انتشار اثر)
علامت حق کپی رایت
بهترین راه برای محافظت از آثار خلق شده، ثبت رسمی کپی رایت در یکی از دفاتر حقوقی است. برای این اقدام باید یک نمونه از اثر با ذکر تاریخ خلق آن را ارائه داده و براساس این مدارک گواهی حق کپی رایت را دریافت کرد.
حفاظت از حق کپی رایت
چه اقداماتی را می توان بدون اجازه خالق یک اثر انجام داد؟
۱. از اثر خریداری شده می توان برای اهداف شخصی استفاده کرد. به عنوان مثال اگر یک کتاب را خریداری کرده اید، می توانید کتاب را بفروشید ولی اجازه کپی متن و انتشار آن را ندارید.
اما در خصوص فروش مجدد یک اثر هنری مانند یک تابلو نقاشی، خالق اثر می تواند درصدی از فروش مجدد این تابلو نقاشی را درخواست کند.
۲. اجازه پخش اثر تنها برای اهداف شخصی و غیرتجاری. به عنوان مثال می توان از یک اثر برای اهداف آموزشی الگوبرداری کرد، اما اجازه فروش ندارد، همچنین در نمایشگاه ها، اماکن عمومی و اینترنت نباید به نمایش گذاشته شود.
۳. از آثار با ذکر نام خالق و منبع می توان برای اهداف اطلاعاتی، علمی، آموزشی و یا فرهنگی استفاده کرد.
۴. در صورت کپی برداری و یا ترسیم کاریکاتور از روی یک اثر، حتما باید ذکر شود که این کپی برداری و یا کاریکاتور برگرفته از چه اثری است.
۵. توزیع تیراژ یک اثر با اجازه خالق آن. می توان نسخه اصلی یک اثر و یا کپی آن را که با اجازه خالق آن تکثیر شده است ، توزیع کرد. (کتاب، پوستر، کارت پستال و ...)
۶. آثاری را که در اختیار عموم قرار می گیرد. اگر نویسنده و خالق یک اثر بیش از ۷۰ سال پیش فوت کرده باشد، استفاده از آثار او برای همگان مجاز است.
قانون کپی رایت در تئاتر
اجرای یک نمایش و تئاتر کاری گروهی، پیچیده و طولانی است. بدون تردید، پیش از ساخت یک نمایش، هر یک از اعضا، طرح و ایده ای را ارائه می دهد و همان طور که مشهود است، نمایش دارای نویسنده است و نتیجه فعالیت فکری اوست که قانون کپی رایت برای آن محفوظ است.
اجرای تئاتر در طبقه بندی قانون مدنی فدراسیون روسیه، جزو پروژه های پیچیده محسوب می شود.
در اجرا و تولید یک نمایش بخش های مختلفی از جمله موسیقی، دکور، طراحی لباس و ... وجود دارند که شامل قانون کپی رایت می شوند. از این رو مسئول اصلی این پروژه ملزم به عقد قرارداد با تمامی اعضای گروه می باشد.
اما اینکه چه کسی در پروژه های پیچیده مسئول اصلی پروژه است، در قانون به این موضوع اشاره نشده است. از این رو دیوان عالی داوری فدراسیون روسیه براساس حکم شماره ۵ و ۲۹ تاریخ ۲۶ مارس سال ۲۰۰۹ به این مورد پرداخته است:
"مسئول پروژه های پیچیده، فردی است که وظیفه ساماندهی پروژه و مسئولیت تولید و سایر ملزومات را بر عهده گرفته است.
باید اشاره کرد که لزوما یک شخص نباید مسئول پروژه باشد و این مسئولیت می تواند برعهده یک مرکز تولید و یا یک سازمان تجاری ساده و همچنین افراد حقیقی از جمله کارگردان، تهیه کننده، مدیر هنری، سرمایه گذار و غیره باشد. همچنین حقوق کارگردان محفوظ و براساس ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی فدراسیون روسیه با سایر اعضا برابر است. "
چگونه میتوان از نقض قانون کپی رایت جلوگیری کرد
با فراگیر شدن اینترنت و شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی در فضای مجازی، مطالب بسیاری مانند فیلم، موسیقی، کتاب و غیره ظاهر شده که انحصار و حق کپی رایت را نقض می کنند.
براساس قانون، سایت هایی که قانون کپی رایت را رعایت نمی کنند، مسدود می شوند و مالکان سایت برای رفع این مشکل باید ویدئو، عکس، مقاله و ... را که شامل قانون کپی رایت می شوند، از سایت خود حذف کنند.
امروزه توجه ویژه ای به شبکه های اجتماعی بخصوص به فیسبوک و یوتیوب در مورد محتوای ویدئویی و موسیقی می شود.
در فیس بوک و یوتیوب بخش هایی برای جمع آوری اطلاعات در خصوص قانون کپی رایت در نظر گرفته شده است. این بخش شامل فهرستی از محتویاتی است که شامل قانون کپی رایت می شوند. در این قسمت اقدامات و اطلاعات لازم را در صورتی که کاربری حق کپی رایت شما را نقض کند و یا شما قانون کپی رایت را در مورد کاربر دیگری نقض کنید، در اختیار کاربران قرار می دهد.
در یوتیوب همچنین ابزار ویژه ای با عنوان Content ID وجود دارد که خالق یک اثر و مالک یک محتوا با کمک آن می تواند متوجه نقض قانون کپی رایت شود. در این قسمت همچنین اطلاعاتی در خصوص چگونگی استفاده از محتویات سایر افراد، بدون نقض قانون کپی رایت وجود دارد.
قانون کپی رایت در تصاویر
با تصاویر و عکس های آنالوگ، قانون کپی رایت تا حدودی پیچیده تر می شود. بعنوان مثال وجود تصویر شما در یک عکس به معنی حق کپی رایت شما در آن عکس نیست و کاربران دیگر می توانند تصویر شما را حتی اگر مخالف باشید، با مصونیت از مجازات، منتشر کنند.
در خصوص انتشار و بارگذاری تصاویر افراد در شبکه های اجتماعی، تا کنون قوانین و اقدامات سختگیرانه ای همچون قوانین سختگیرانه در عرصه موسیقی، در نظر گرفته نشده است.
برای اهداف غیر تجاری، می توان از تصاویر در سایت ها و صفحاتی که برای بازدید عموم در دسترس قرار دارند استفاده کرد به استثنای مواردی که یک تصویر به عنوان تصویر اصلی یک پروژه یا سایت قرار دارد.
انواع مجوزها
خالق یک اثر ضمن حفظ حق قانون کپی رایت برای خود، می تواند به سایر اشخاص اجازه دهد با انعقاد یک قرارداد و دریافت مجوز لازم از این اثر استفاده کنند.
اینگونه مجوزها به ویژه در اینترنت استفاده می شود. به عنوان مثال هنگام خرید تصویری از یک فوتو بانک، با یکی از مجوزهای زیر روبرو می شوید:
۱. مجوز Attribution CC BY
یکی از مجوزهای چند منظوره است که می توان از یک اثر براساس اصل آن ویرایش، نشر و حتی برای اهداف تجاری استفاده کرده و بر اساس قانون کپی رایت باید نام خالق اثر و نوع مجوز ذکر شود.
۲. مجوز CC BY-SA Attribution-ShareAlike
این مجوز اجازه می دهد براساس اصل اثر، آن را ویرایش، توزیع و حتی از آن برای اهداف تجاری با اشاره به نام خالق اثر و مجوز، استفاده کرد.
۳. مجوز Attribution-NoDerivs CC BY-ND
مجوز فوق استفاده از اثر را با اهداف تجاری و غیرتجاری با ذکر نام خالق اثر و بدون هیچ تغییری اجازه می دهد.
۴. مجوز Attribution-NonCommercial CC BY-NC
این مجوز اجازه می دهد تا یک اثر براساس اصل آن، برای اهداف غیرتجاری، تغییر داده و اصلاح شود. اثر جدید باید در اهداف غیرتجاری استفاده شود و نام خالق اثر ذکر شود.
۵. مجوز Attribution-NonCommercial- CC BY-NC-SA
این مجوز همانند مجوز شماره ۴ بوده، اما اثر جدید باید مجوزی همچون مجوز خالق اثر دریافت کند.
۶. Attribution-NonCommercial-NoDerivs CC BY-NC-ND
این مجوز، سخت ترین نوع مجوز است و اجازه استفاده از آثار را تنها برای اهداف غیرتجاری، بدون تغییر و ذکر نام خالق اثر می دهد.
در صورت نقض حق کپی رایت شما چه اقداماتی باید انجام داد.
خالق یک اثر می تواند با کمک شیوه های پیش بینی شده در قانون مدنی فدراسیون روسیه، از حقوق خود دفاع کند.
به عنوان مثال اگر فردی یکی از آثار خود را ببیند که به صورت غیرقانونی در فضای اینترنت مورد استفاده قرار گرفته است، در ابتدا باید تلاش کند که این موضوع را بدون دخالت دادگاه حل و فصل نماید.
برای جلوگیری از نقض بیشتر قانون کپی رایت، باید پیامی به فرد و یا سایتی که این اقدام را صورت داده، ارسال کرد و خواستار حذف سریع آن شود.
اگر اثری که دارای حق کپی رایت است بدون اجازه و مجوز مالک اثر در فیسبوک مورد استفاده قرار گیرد، می توان با پر کردن فرم مخصوص و یا تماس با مسئولان این سایت توضیحات کامل را ارائه و شکایت خود را مطرح کرد. سایت یوتیوب نیز پیرو قانون کپی رایت بوده و به شکایات در خصوص نقض قانون کپی رایت رسیدگی می کند.
در صورتی که به صورت مستقل قادر به حل این مشکل نشدید، می توانید شکایت خود را برای رسیدگی به دادگاه ارائه دهید. خالق یک اثر می تواند از فرد یا افرادی که قانون کپی رایت را نقض کرده اند، پس از اثبات نقض قانون کپی رایت، بر اساس ماده ۴۹ قانون، بدون توجه به اینکه خسارتی به وی واردشده و یا خیر، درخواست خسارت نماید.
نظر شما